Sinteraasje

Vandaag in de LC een stuk over het geld dat de gemeente krijgt van het rijk. Het rijk int de belastingen en draagt een uitkering af aan de gemeenten zodat die een groot deel van de overheidstaken voor hun rekening kunnen nemen. Deze uitkering uit het gemeentefonds is voor algemene doeleinden. Het geld is niet "geoormerkt". Volgens het kaartje in de krant ontvangt Dantumadiel 10 tot 20 procent minder dan het landelijk gemiddelde.  De gemeente Dantumadiel ontvangt in 2012 ruim € 19 miljoen. In de begroting is al rekening gehouden met een rijkskorting van 10 procent. In een tijd van bezuinigingen worden ook de gemeenten niet overgeslagen. Op tal van terreinen wordt de komende jaren bezuinigd. Vooral als de uitkering uit het gemeentefonds tegenvalt heeft dat direct grote gevolgen. Immers deze uitkering is 85 procent van de inkomsten. In de loop van 2011 moest de uitkering uit het gemeentefonds ook worden bijgesteld. Naar beneden natuurlijk, want het rijk bezuinigt fors. De raming is dat de inkomsten € 400.000,- zullen tegenvallen. Dat is een flinke zak geld. Ook de OZB is een belasting die wordt gebruikt voor algemene doeleinden. Daarnaast heeft de gemeente nog inkomsten uit rioolbelasting en afvalstoffenheffing. Dat geld moet echter worden gebruikt voor het doel waarvoor het wordt geïnd.

Het nodale pricipe

Het rijk hanteert een aantal criteria bij een gemeentelijke herindeling. Enkele zijn; draagdracht, houdbaarheid en samenhang. Toen de provincie in september 2010 het besluit nam om de regierol op zich te nemen heeft de provincie nog enkele criteria toegevoegd. Eén daarvan is het nodale pricipe. Dat betekent dat een nieuwe gemeente gevormd wordt uit minimaal één sterke kern (stad) met een ruim verzorgingsgebied. Vanuit deze gedachte zou Dokkum de centrumplaats moeten worden van een nieuwe gemeente in Noord-oost Fryslân. Ik was direct al ongelukkig met deze aanvulling. In Groningen is al eeuwen sprake van Stad en Ommelanden en daar "werkt" dat. Maar dat wij zouden behoren tot de ommelanden van Dokkum is "in griis", dêr moatte je dochs net oan tinke. Het lijkt er op dat de commissie van Wijze Heren Dokkum ook niet ziet als een centrumplaats. In hun rapport van maart j.l. worden Leeuwarden, Heerenveen, Drachten en Sneek genoemd als grote kernen in de provincie. Deze plaatsen worden gezien als 'economische motoren'. Dokkum wordt hierbij niet genoemd. De commissie komt dan ook tot de conclusie dat fusie van enkele gemeenten in Noord-oost Fryslân zal leiden tot een sterke plattelandsgemeente. Ik ben ook van mening dat Dokkum de slagkracht, dynamiek en allure mist die wel aanwezig is bij de vier eerder genoemde plaatsen. Ik pleit dan ook voor een samenwerking in Noord-oost Fryslân op basis van 'lokale oriëntatie'. Dat betekent uitgaan van gelijkwaardige sterke kernen of clusters van dorpen. De gedachte van een "hoofdplaats" met "ommelanden" past niet bij deze regio.

Integriteit

In zowel het oude alsook in het nieuwe coalitieaccoord staat onder het kopje 'uitgangspunten college' de bestuursstijl vermeld. Als eerste punt wordt integriteit genoemd en als volgt beschreven; 'Gebleken is dat Dantumadiel op het gebied van integriteit, zowel bestuurlijk als ambtelijk, hoog scoort. Het college wil op dit punt een voorbeeldfunctie vervullen'.
Bij de overheid worden veel beslissingen genomen die de belangen van burgers en bedrijven raken, of ze oefenen daarop invloed uit. Binnen de overheid is daarom veel aandacht voor de integriteit van bestuurders en ambtenaren. Juist bij functionarissen bij de overheid en volksvertegenwoordigers wordt integer gedrag en handelen verwacht. Soms wordt integriteit uitgelegd als de afwezigheid van fraude en corruptie. Maar ook  waarden als collegialiteit, betrouwbaarheid, objectiviteit en fatsoenlijkheid vallen er onder. Men moet zich er van bewust zijn dat mensen vertrouwen in hen stellen. Dat gaat vaak verder dan de officiële regels.  In de eerste plaats is integriteit een persoonlijke eigenschap, karaktereigenschap, van een individu die inhoudt dat de persoon niet omkoopbaar, eerlijk en oprecht is. Het woord integriteit is afgeleid van het Latijnse "integritas" dat heelheid, intact zijn, eerlijkheid en ook fatsoen betekent. Deze persoon is betrouwbaar, zegt wat hij doet en doet wat hij zegt. Een persoon met deze eigenschappen wordt integer genoemd. Het probleem is echter dat de één iemand als betrouwbaar beschouwt terwijl diegene door een ander compleet anders wordt ervaren. In de basis gaat het er om dat iemand leeft naar zijn eigen waarden en normen. Integriteit is een innerlijke meetlat voor iemands gedrag en handelen.  Er bestaat wel een collectief gedragen beeld van wat het begrip integer inhoudt. Mensen binnen de overheid en ook volksvertegenwoordigers die "door de mand vallen" worden echter uiterst kritisch beoordeeld door de publieke opinie.
Bij veel instanties, ook bij onze gemeente, is een vertrouwenspersoon aanwezig waar medewerkers en ook burgers terecht kunnen met vragen en problemen op het gebied van integriteit.

De "Kollum" van Bilker

Via het Nieuwsblad NOF werd ik geattendeerd op een wekelijkse collumn van burgemeester Bearn Bilker op de website van de gemeente Kollumerland. In de afleveringen van 2 en 10 november laat hij zich kritisch uit over de voortgang van de gemeentelijke samenwerking in Noordoost-Fryslân.

In eerste instantie was er een samenwerking in NOFA verband. Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland werkten op tal van terreinen, met wisselend succes, samen. Tot burgemeester Kazemier van Dongeradeel een fusie van zijn gemeente met Dantumadiel en een fusie van Achtkarspelen met Kollumerland voorstelde. Prompt lag de samenwerking volledig op z'n rug. De raad van Dantumadiel meende dat een dergelijke fusie wel wat kort door de bocht was en wilde een breder onderzoek. Dat zit nu in de afrondende fase. Eind 2010 of begin 2011 maakt de raad haar voorkeur bekend.

Ondertussen ging Tytsjerksteradiel een partnerschap aan met Achtkarspelen. "Burgum" wilde eerder van geen enkele samenwerking weten. Men was als vierde gemeente van Fryslân mans genoeg om eigen boontjes te doppen. Toen in de hele provincie gemeenten gingen praten over fusie of samenwerking werd men bang om over te blijven. Zodoende klopte men aan bij Achtkarspelen. Deze had wel oren naar een samenwerking met Tytsjerksteradiel. Onlangs is dit bekrachtigd in een overeenkomst. Hierin ook de vermelding dat zonder toestemming van de één de ander geen samenwerking met een derde zal aangaan. Feitelijk houdt dat in dat Achtkarspelen toestemming moet vragen, want dat zie ik Tytsjerksteradiel nog niet doen."Deze samenwerking heeft gevolgen voor heel Noordoost-Fryslân", schrijft Bilker terecht. Ook merkt hij op; "Het zou toch bespreekbaar moeten zijn om het hele gebied van Noordoost-Fryslân tegen het licht te houden en goed te kijken wat er nu echt logisch is. Kollumerland voelt daar heel erg veel voor, want dan kun je echt objectief kijken naar: wat hoort nu bij wat en wat is voor de toekomst sociaal-economisch van belang.(---) Dat komt nu allemaal niet aan de orde en dat is een gemiste kans. Met andere woorden: wat er nu tussen Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel gebeurt, heeft gevolgen voor heel noordoost Fryslân". 

Volgens mij heeft Bilker met dit laatste helemaal gelijk. Andere gemeenten zitten nu klem. Er is nu sprake van een belemmering in de keuze. Regelmatig is er de roep om een provinciale regierol. Gelet op de ontstane situatie in Noordoost-Fryslân lijkt het mij dat de provincie zich nadrukkelijker gaat manifesteren zodat in dit deel van Fryslân een, voor een ieder, acceptabele en optimale vorm van samenwerking/herindeling mogelijk is.

Gemeenten en Frysk

Ôfrûne woansdei bin ik nei de Pleats west yn Burgum. Dêr waard in stúdzjemiddei hâlden oer meartalich ûnderwiis. De hear Riemersma fan de Fryske Akademy naam ús mei troch hiel Europa om te fertellen oer de posysje fan ferskate minderheidstalen. Yn Europa praat tsien persint fan de befolking in memmetaal, lytse taal, dy't ôfwykt fan de steatstaal. Foar in oantal fan dy talen stiet de takomst faai. Dêrom is it fan grut belang dat by it ûnderwiis omtinken jûn wurdt oan de streektaal, b.g. it Frysk.

In soad saakkundigen binne it der oer iens dat de earste jierren fan in bern in geunstige tiid is om taalfeardichheden oan te learen yn mear talen tagelyk. Dat mei it meartalich ûnderwiis ek tagelyk, yn ús gefal, de Fryske taal begeunstige wurdt is fan krusjaal belang foar it behâld. Want as bern in sterke basis ha en meartalige feardichheden brûke sil dat fertúten dwaan by de fierdere ûntwikkeling. D'r binne tal fan mooglikheden fan meartaligens yn it gemeentlik belied. Foar de jongste bern spylje it konsultaasjeburo, it bernedeiferbliuw en it pjutteboartersplak in wichtiche rol. Foar in goede ûntwikkeling is it wichtich dat ek de basisskoallen yn de gemeenten meartalich ûnderwiis biede. De gemeente kin dêr in rol yn spylje. Wy wenje yn in gemeente dy't hast 100% Frysktalich is. Mar as it giet om lêzen en skriuwen sakket it persintage hurd. Soks is spitich. Mar as bern op skoalle de taal goed meikrije sil ek dat yn de takomst in stik ferbetterje kinne.

Centrale As

Definitief groen licht Centrale As. Zo geeft de kop aan op de voorpagina van het Nieuwsblad NOF. Na lang wachten eindelijk de uitspraak van de Hoge Raad. Na meer dan twintig jaar van voorbereiding kan eindelijk de schep in de grond. De uitvoering van de werkzaamheden zou vier jaar moeten duren. Wat een verschil. De besluitvorming heeft enorm veel tijd gevergd. Veel plannen en alternatieven zijn over tafel gegaan. Ook op het nu goedgekeurde tracé was veel kritiek en bezwaar. Het Fryske Gea was één van de bezwaarmakers. Ook omwonenden van het tracé maakten bezwaar. Begrijpelijk als je nu in een mooie landelijke omgeving woont wil je niet een drukke autoweg langs je huis. Toch zijn alle bezwaren van tafel geveegd door de Hoge Raad. Naar mijn mening is het een goede zaak dat er een goeie uitsluiting komt van de regio. Vooral tussen Feanwâlden en Burgum sta je vaak meer stil dan dat je rijd. De vele stoplichten, spoorovergang en brug zorgen voor veel oponthoud. Ook in dorpen als Damwâld, Burgum en Hurdegaryp zal het straks veel rustiger worden. Het is bepaald geen pretje als er dagelijks zoveel auto's langs je huis jakkeren. De verkeersveiligheid en leefbaarheid zal een stuk verbeteren. Daarnaast is er goede hoop dat de nieuwe weg in de toekomst de sociaal-economische structuur van noordoost Fryslân zal verbeteren. De forenzen die hun werk hebben in Leeuwarden of Drachten kunnen hun bestemming straks beter bereiken. Dat er nu plotseling meer industrie en dus werkgelegenheid naar NOF zal komen geloof ik nog niet. Wel is het zo dat de projectontwikkelaar van het vacantiepark bij Driezum de aanleg Centrale As als voorwaarde heeft gesteld.

Alle begrip voor die mensen die teleurgesteld zijn, maar voor de regio een goeie ontwikkeling. Dantumadiel heeft een bijdrage van bijna € 12 miljoen aan de weg betaald. Mogelijk dat straks bij de uitvoering toch nog iets terugverdiend kan worden. Het college zou koopmanschap moeten tonen door op een creatieve wijze mee te denken.

Halepaden

                                         Halepaad tusken Dammeloane en Fermanjepaad.

Wat in geweldich inisjatyf-foarstel fan de LLD om de âlde halepaden op te meitsjen. Halepaden binne spontaan ûntstiene ferbiningspaden, meastal nei tsjerken, skoallen en winkels. In oantal lizze d'r noch ridlik by, maar oare binne omraak fertutearze as alhiel fan de kaart rekke. It binne en wiene paden dy karakteristyk en kultuerhistorysk weardefol binne foar de Wâlden. Sy leverje in bydrage oan de leefberens oan ús moaie doarpen. Ek is it behâld fan dizze paden fan belang foar rekréaasje en toerisme. De LLD hat ek ynstânsjes lykas Steatsboskbehear en Wetterskip Fryslân yn de earm nommen. It buro Plattelânsprojekten fan de provinsje wol ek subsydzje jaan as de gemeente meidocht.
Yn de jierren 80 en 90 fan de foarige ieu hat Piet vd Bij him omraak ynset foar de halepaden. Hy soarge d'r hieltyd foar dat d'r omtinken oan jûn waard yn de begrutting. Dêrnei is d'r in grut oantal jierren mar in bytsje oandacht foar west. Moai dat de LLD it wer oppakt hat. Dat de ried hjir ek efter stiet blykt wol út it feit dat it foarstel unanym oannommen waard.